Roma İmparatorluğu’nun Anadolu’da kazı yapılabilen tek kalesi olan Satala Antik Kentinde Anadolu’da ilk kez karşılaşılan çok katmanlı ve ana kayaya oyulmuş Leyjoner mezarlığı bulundu. Mezarda 25 yıllık görev süresini dolduran Roma askerlerine verilen yaklaşık 2 bin yıllık “Diplomata” denilen bronz belgenin de parçası çıktı.
Gümüşhane’nin Kelkit ilçesine bağlı Sadak köyünde Apollinaris Lejyonu ve 15.Lejyon Kalesi olan Satala Antik Kentinde sürdürülen arkeolojik kazı çalışmalarında Anadolu’da ilk kez karşılaşılan bulgular elde edildi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Gümüşhane Valiliği ve İl Özel İdaresi ile Kelkit Kaymakamlığı ve Kelkit Belediyesi’nin katkılarıyla gerçekleştirilen kazı çalışmaları Bartın Üniversitesi Arkeoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Doç.Dr. Şahin Yıldırım ve ekibi tarafından sürdürülen kazı çalışmalarının son günlerinde Anadolu’ya yüzyıllar boyunca hükmetmiş olan Roma İmparatorluğu’nun askerleri olan lejyonerlerin yer aldığı bir mezarlık Anadolu’da ilk kez ortaya çıkarıldı.
Çok katmanlı olan ve altta Roma dönemi mezarları üstte de Bizans dönemi mezarlarının yer aldığı mezarlıkta demirden yapılmış mızraklara ait parçalar ve çeşitli silahlar da bulundu.
Mezarlıktaki iskeletlerin antropolojik araştırmalar ve DNA araştırmalarıyla yaralanma ve ölüm nedenlerinin ortaya çıkarılması için çalışma yapılacak.
“Anadolu’da ilk defa Roma Lejyonerlerine ait bir mezarlık karşımıza çıktı”
Satala’da 2022 yılı kazı çalışmalarını tamamladıklarını, çalışmaların son kısmında Roma İmparatorluk dönemine tarihlendirilen bir mezarlık yapısıyla karşılaştıklarını kaydeden Doç.Dr. Şahin Yıldırım, “Geçmiş yıllardaki fotoğraflara baktığımız zaman burada yardımcı birliklere yada atlı şövalyelerinin üstleri şeklinde olan Ala Kalesi olması muhtemel bir yapı kalıntısı dikkat çekiyordu. Çevresinde yaptığımız çalışmalar sırasında bir nekropolle karşılaştık. Anadolu’da ilk defa Roma Lejyonerlerine ait bir mezarlık karşımıza çıktı. Burada birçok mezarla karşılaştık. Bu mezarların önemli bir bölümü Roma askerlerine ait. Bunlara ait silahlar, mızraklar, ok uçları gibi savaş araç gereçleriyle karşılaştık” dedi.
“Ana kayaya oyulmuş mezarlık çok katmanlı bir mezarlık”
Alandaki ana mezarda süvari subayı olması muhtemel bir şahsın gömülü olduğunu belirlediklerini kaydeden Yıldırım, şahsın yanında at koşum takımlarının ve pişmiş topraktan eserlerin yanında “Diplomata” adı verilen bronz bir levhayla karşılaştıklarını belirterek, “Diplomatalar Roma İmparatorluk dönemi askerlerinin askerlik görevini tamamladıktan sonra kendilerine verilen bir belge. Bir nevi terhis belgesi olarak adlandırabiliriz bunu. Bulduğumuz diplomata parçası önemli ölçüde tahrip olmuş durumdaydı. Yazıtlı bölümünü bulamadık ama arka bölümündeki kısmıyla karşılaştık. Mezarların neredeyse hepsi ana kayaya oyulmuş ve iskeletler onların içindeydi. Bulduğumuz buluntuların önemli bir bölümü 3.yüzyıla tarihlendirilmekte. Bu tarihler de Roma İmparatorluğunun eski görkemini yitirip zayıflamaya başladığı dönem. Aynı zamanda bu mezarlık çok katmanlı bir mezarlık. Sadece Roma dönemi değil Bizans dönemine ve hatta Sasanilerin bu kenti 2.kez ele geçirdikleri dönem olan 607-608 yıllarına tarihlendirilen benzer bulgular da elde ettik. Sadece tek bir katmandan oluşmuyor ve mezarlık. Bu diplomatanın burada bulunuyor olması çok önemli. Roma İmparatorluk döneminde bir asker 25 yıl görev yapmak zorunda. Bu süre tamamlanınca bu belgeler kendilerine veriliyor” dedi.
“İlk defa bir lejyon kalesinin hem sur duvarları hem plan tipiyle ilgili önemli veriler elde ettik”
Anadolu’da ilk defa bir lejyon kalesinin hem sur duvarları hem plan tipi hem de sur içerisindeki yapılarla alakalı önemli veriler elde ettiklerini belirten Yıldırım, “Roma İmparatorluk dönemine tarihlendirilen ve 15. Apollinaris Lejyonuna ev sahipliği yapan castrum yapısıyla ilgili şu ana kadar çok fazla veri ele geçmemişti. Castrumlar Roma İmparatorluk dönemindeki lejyonların ana üsleri, ordugahları durumunda olan yapılardır. Geçen yıl yaptığımız çalışmalarda surların bir bölümünü ortaya çıkarmıştık ancak bu surlar daha çok orta çağ hüviyetindeydi. Ama bu yıl yaptığımız çalışmalarda Roma İmparatorluğu İmparator Hadrianus döneminde yapıldığı aktarılan kaleye ait giriş kapısıyla karşılaştık. Böylelikle Anadolu’da ilk defa bir lejyon kalesinin hem sur duvarları hem plan tipi hem de sur içerisindeki yapılarla alakalı önemli veriler elde etmiş durumdayız” diye konuştu.
Roma İmparatorluğunun Apollinaris Lejyonu da denilen 15.Lejyonunun yaklaşık 600 yıl hüküm sürdüğü Satala Antik Kentinde 2017 yılından beri devam eden arkeolojik kazılarda toprağın 50 santimetre altından başlayan tarihi bulgularda 5 bin yıl önceye tarihlenen Erken Tunç Çağı ile Urartuların bölgedeki varlığı mimari açıdan kanıtlanmış, erken tunç çağına ait el yapımı seramikler ve Helenistik dönemin bulgularının yer aldığı kazı alanının 6 metre derinliğinde ise geç Roma İmparatorluk dönemine ait olduğu tahmin edilen askeri zırh, çok sayıda ok ucu, tiyatro maskı, kandil, Roma eyalet sikkesi, 15.lejyon damgalı tuğla, mızrak, miğfer parçalarından oluşan tarihi eserler bulunmuş, lejyon kalesinin yaklaşık 170 bin metrekarelik bir alanı kapsadığı belirlenmiş, 1500 yıllık bir bazilika ve sonrasında da bir hamam kompleksi ortaya çıkarılmıştı.