Madencilik sektörü başlangıcı ve bitişi arası geçen zaman içinde birçok maddi ve manevi ize sahiptir. Aslında bu izler; bir fırsatın kalıntıları olarak karşımıza çıkabilir. Bu sebeple izlerin tamamı madencilik faaliyetleri akabinde, madencilik mirası olarak değerlendirilebilir. Hem edinilmiş tecrübe hem de yeni iş fırsatları açısından gelecek nesillere aktarılması ise ancak ve ancak madencilik turizmi ile mümkün olabilecektir. Bu oldukça zor ve karmaşık bir ilişkidir, geleneksel turistik anlayıştan uzaktır ve birçok zorluğu da içerisinde barındırabilir (Demirbugan A. 2020). Aslında bu spesifik durum bir miras mı? değil mi? diye tartışmaya açıktır. Lakin bu mirasın turizm noktasında bir cazibe ve çekim noktasına dönüşüp dönüşmemesi ise kafalarda ciddi soru işaretleri oluşturmaktadır. Uzmanları tarafından detaylandırılabilecek ve akademik anlamda birçok makaleye, bildiriye konu olabilecek bu durum ivedilikle araştırılmalıdır.

Gümüşün hanesinde bir devrin daha sona erdiği diye haberlere konu olan Mastra Altın Madeni; madencilik turizmi açısından değerlendirilebilecek bir fırsat olarak karşımızda olabilir. Alanda varlığı olan atık havuzu, yeraltı galerileri, altın döküm odaları, linç üniteleri vb. birçok görsel, kapalı ve açık müze şeklinde bir görüntü sunmaktadır.

Neden Olmasın?

Dünyada örnekleri yok mu? Koza Altın İşletmeleri A.Ş Bergama Ovacık Altın Madeni ve Almanya Ren Bölgesi Lusatia Linyit Havzası rehabilitasyon ve madencilik mirası açısından dünyadaki iyi örneklerden bazıları olabilir. Lakin bu tespiti yöre insanlarda ayrıca sormak gerekir!

İyi örnekler, kötü örnekler var veya yok, bu bir sorun değil, neden ilk olmasın niçin denenmesin?

Şehirde bundan daha iyi bir laboratuvar mirası yok. Keşfi, işletmeye alınması, siyasi ve sosyal yaşanmışlıkları ve sonuçları itibari ile gelinen noktada geçmişten günümüze; jeomorfolojik ve topografik değişim, flora ve fauna, çevre ve insan sağlığı, istihdam verileri, yöresel katkı düzeyi, üretilen altın ve gümüş metal kaynağın yaklaşık tonaj ve ortalama nakit üretim değerleri, üretilen altın ve gümüş metal kaynaktan il bütçesine giriş yapan parasal değer, şehre karşı sosyal sorumluluklar ve şehrin elde ettiği kıymetler vs. vs. hem kamu hem de akademik manada gelecek kuşaklara bir ödev şeklinde turizm paydaşlığı ile birlikte bir fırsat olarak karşımızda olabilir. Detaylı değerlendirilmesi ve tartışılması hem şehre hem de tarihe karşı ciddi bir sorumluluktur.

Eğer bu kıymet için yeni bir maden ocağı olma, tekrar devreye alınma, yeni bulunan kaynakların bu alanda metale ve katma değere dönüştürülebilme imkanı yok ve kapama aşamasında çevre-insan sağlığı açısından tüm risklerin bertaraf edileceği bir rehabilitasyon ve geri dönüşümü süreci başlatılacak ise; bu eşsiz altın madenciliği mirası tek düze kişi ve kuruluşlara bırakılmadan akil ve işinin ehli, liyakatli insanlar ile birlikte bağımsız bir denetçi gözüyle değerlendirilerek masaya yatırılmalıdır. Rehabilitasyon ve geri kazanım süreci oluşabilecek yeni dokunun bir marka değeri olması elzemdir. Yörede iş ve istihdam amaçlı yeni fırsatlar doğuracak şekilde hedefler belirlenerek bir yol haritası çizilmesi oldukça önemlidir. Alanın bir destinasyon merkezi haline gelebilmesi ve siyanür, çevre duyarlılığı, insan sağlığı, altın külçe döküm, atık havuzu, geri dönüşüm vb. gibi madencilik anlamlı birçok marka değere sahip bu mirasın daha güncel bir vizyon ile yeni bir marka değer yaratması potansiyeldir. “Karar verme sürecinde tüm aktörlerin yer almasını ile birlikte maliyet ve faydanın paydaşlar arasında eşit biçimde dağıtılması sürdürebilir kalkınmaya katkı sağlayabilecektir”

Proje madencilik mirası ve turizm paydaşlığı şehirde sürdürebilir yeni bir modelin ilk lokomotifi olabilir. Başarı ise ancak ve ancak; elini taşın altına koymak ve şehrin derdi ile dertlenmek ile mümkündür.

Kaynaklar; Alper Demirbuğan; Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, Sayı 3(2): 68-73 (2020) (Derleme Makale)

Url-1: https://www.theguardian.com/travel/2016/sep/17/lusatian-lake-district-project-east-germany

Doğu Almanya'nın eski madenleri yeni göl bölgesine dönüştürüldü

Koza Altın Bergama Altın Madeni Rehabilitasyon Çalışmaları