Osmanlı döneminde değerli madenlerin çıkarılması nedeniyle hem darphanenin kurulduğu hem de vatandaşlarının vergi ve askerlikten muaf olduğu Gümüşhane’nin eski yerleşim yeri olan Süleymaniye Mahallesindeki tarihi eserler birer birer ayağa kaldırılıyor.
Tarihten kalma hanlar, hamamlar, köprüler, cami ve kiliselerin bulunduğu bölgede bilinen bin 500 tarihi eserden günümüze ulaşan 100 kadarı ayakta kalma mücadelesi veriyor.
Üç medeniyetin bir arada kardeşçe yüzyıllarca yaşadığı hoşgörü yerleşimi olan bölgede cami ile kilise yanyana bulunuyor. Uzmanlar bölgenin tarihi dokusuna uygun olarak restore edilmesi halinde buranın Şirince ve Cumalıkızık gibi tarihi Osmanlı kasabası görünümüne kavuşabileceğini vurguluyor.
Mahallede son olarak Sarı Mektep olarak bilinen 142 yıllık tarihi binanın restorasyonuna başlandı. İl Özel İdaresi tarafından ihalesi gerçekleştirilen tarihi okulun projesi ise tarihi mahallede doğup çocukluğunu burada geçiren ve Türkiye’nin önemli mimarlarından birisi olarak ülke genelinde birçok restorasyon işine imza atan Yüksek Mimar Burak Dolu hazırladı.
Proje müellifi olarak restorasyon çalışmalarının başındaki isim olan Dolu, 3 medeniyetin bir arada yaşadığı hoşgörü kenti Süleymaniye Mahallesinde bulunan tarihi okulun yıkılmak üzereyken yeniden ayağa kaldırılarak hafıza merkezi yapılacağını söyledi.
“1875'te inşaatı başladı 1879’da tamamlandı ve eğitime başladı”
Yıllardır Süleymaniye’nin kültürel ve doğal mirasının korunması üzerine çalıştıklarını belirten Dolu, “Çocukluğum buralarda geçti. Bu vesileyle muhtemelen mimar oldum ve sonra da restorasyon uzmanı oldum. Şuanda çalıştığımız alan Sarı Mektep. 1875'te inşaatı başladı 1879’da tamamlandı ve eğitime başladı. Savaş dönemleri ve 1918'den sonra eğitime ara verildi ve şehrin aşağı taşınması sürecinde bütün eski Gümüşhane'deki tarihi yapılar sökülerek yeni Gümüşhane kuruldu. Bu yapıda bundan ne yazık ki nasibini aldı. Yapının ahşap elemanları başta olmak üzere söküldü ve aşağı şehre taşındı” dedi.
“Gümüşhane diğer 42 maden şehrine madenci yetiştirmiş bir şehir”
Tarihi Süleymaniye Mahallesinde kurulan Gümüşhane’nin isminden mütevellit gümüş madenleri ve diğer madenler sebebiyle kurulduğunu kaydeden Dolu, “Gümüşhane, adını değerli madenlerden olan tek şehir. Madenci şehirlerinin başı diyebiliriz. Gümüşhane'de darphane vardı. Çünkü altın ve gümüş üretimi Osmanlı'dan öncesinden başlar ve Osmanlı'nın en önemli maden şehirlerinden biri olur. O dönemde diğer 42 maden şehrine madenci yetiştirmiş bir şehir. Dolayısıyla Osmanlı döneminde özellikle 1800’lere kadar çok zengin bir şehir. Vergi, askerlik muafiyetleri var. Büyük bir nüfus çekmiş. Dolayısıyla eğitim, kültür, ticaret, sosyal konularda da çok ileri bir şehir” diye konuştu.
“Kamulaştırma, 2-3 yıllık bir proje sürecinin ardından restorasyon başladı”
Restorasyonu başlayan Sarı Mektep’in eski Gümüşhane’deki birçok yapıda olduğu gibi hazine tarafından Cumhuriyet döneminde şahıslara satıldığını hatırlatan Dolu, “Daha sonra evvelki valimiz döneminde kamulaştırması yapıldı. İl Özel İdaresi tarafından satın alındı. 2-3 yıllık bir proje süreci, rölöve, restitüsyon, restorasyon projeleri, mekanik, elektrik, statik projeleri yapıldı ve Trabzon Koruma Kurulu tarafından onaylandı. Restorasyon projeleri, statik, mekanik, elektrik projelerini gönüllü olarak ben üstlendim. Bunları yapmaya 2018 yılında başladık, 2020’de kurula onaylattık. Restorasyon çok maliyetli ve özellikli bir iş. Bu konuda Valiliğimiz, İl Özel İdaresi bütçe ayırdı. DOKA’dan destek alındı. Bu sayede restorasyon başlatılabildi” şeklinde konuştu.
“Restorasyondan sonra hafıza merkezi olacak”
Sarı Mektep’in restore edildikten sonra eski Gümüşhane hafıza merkezi olacağını belirterek “Hafıza merkezi nedir?” sorusunu cevaplandıran Dolu, şunları söyledi: “Bu bölgeye ait bütün tarihi evrak, belge, fotoğrafların yer aldığı bölgenin hafızası burada toplanacak. Bir arşiv ve kütüphane gibi düşünebiliriz. Salt bir arşiv, kamuya kapalı bir arşiv değil, herkesin erişebileceği, orada araştırma yapabileceği, ayrıca bir çocuk kütüphanesinin olacağı, çocuklar için atölyeleri olan, yetişkinler için kurslar düzenlenecek bir kültür merkezi gibi planlandı. Ayrıca alt katında ufak bir kafesi olacak. Bahçesinde mahalle sakinleri ve turistler zaman girebilecekler.”
“Günümüze ulaşan yüze yakın tarihi yapı var”
Süleymaniye Mahallesinde günümüze ulaşan cami, kilise, hamam, köprü ve onlarca tarihi konak olduğunu hatırlatan Dolu, “Aslında 1500-2000 kadar tarihi yapı vardı ve şehrin yok olma sürecinde bunların çoğunu kaybettik. Günümüze ulaşan yüz yüze yakın tarihi yapı var. Bunlardan birçoğunun restorasyon projeleri yapıldı. Bir kısmının restorasyonları da tamamlandı” dedi.
Dolu, Süleymaniye Mahallesinin tarihi ve doğal özellikleri korunarak, tarihi yapılarının restore edilerek, yeni yapıların da tarihi dokuya uygun olarak yapılması ve dokusunun korunması halinde burasının bir Şirince, Cumalıkızık gibi tarihi bir Osmanlı Kasabası görünümüne yeniden kavuşabileceğini sözlerine ekledi.
