Söğütlü, Gümüşhane’nin Kelkit ilçesine 18 kilometre uzaklıkta bulunan şirin bir beldedir. Gümüşhane iline 82 km mesafededir. Köyün ilk kuruluşu 1516 diye belirtilmektedir.
Gümüşhane’nin Şiran ilçesiyle sınır olup; kuzeyinde Kavaklıdere Köyü, güneyinde Uzunkol, Gültepe; doğusunda Çağlar, Başpınar; batısında ise Balıkhisar, Susuz ve Sarışeyh köyleri bulunmaktadır. Komşu olduğu köyler: Uzunkol, Gürleyik (Mengüt), Çağlar, Çambaşı, Gültepe, Sarışeyh, Başpınar, Eymür, Cemallı, Yolçatı’dır.
Söğütlü beldesi için halk ağzında İlaç, Eleç, Elaç gibi isimler kullanılır. Akkoyunlu Beyi Ferruhşad Bey’in vakfiyesi olan Söğütlü Ernek Yaylası, tımar olarak verilmiş olup; tarih boyunca önemini korumuştur. 1642 yılında kayıtlara geçilmiş bir belge ile İlaç Köyü sakinlerinden bahsedilmektedir. 1642 yılında 12 hane olan İlaç Köyü, 1837’de 31 hane olarak tespit edilmiştir (S. TOZLU, 1998). İlaç Köyü, bu yazımda Kelkit’in 89 köyü içerisinde - Köse de dahil - hane sayısı yönünden 10. sıradadır. 1876-1877 tarihli salnamede ise köy halkı 111 kişiden oluşur. Toplam 40 hanedir (TS, 1293-1294).
Söğütlü Köyü’ne ilk yerleşen sülâleler: Aloğlugil (DEMİR), Beşiroğlugil (BEDİR), Gehremengiller (KALKAN), Şahangil (ŞAHİN), Geribingayagil-Cokoğulları (KOÇ), Garalimangil (KARA) ve Gayoğlugil (TOK)’ dir (Hanım MUTLU ve Misbet DEMİR, 1996).
   Bu sülâlelerin hemen arkasından Molla Muharremgiller (MUTLU), Simoğulları-Mürselustagil (ARSLAN),  Osolar (ONUK), Seferoğlugiller (SEZGİN), Toruloğlugiller (TÜRKEL), Çakkogiller (METE), Nizamgiller (MERAL), Nasıfgiller (NAS), Temur Hasangiller (ZORLU), Çakıroğulları (ÇAKIR), Datvegil (DOĞAN), Erzurumluoğullarıgil (EROĞLU), Gedirgilinkinler (GÜREL), Çepniler-Kartallar (KARTAL), Hopallar (TOSUN), Tatarlar (ÖZCAN), Anşaalının Alıgil (GÜVEN), Şükrüoğullarıgil (ERTUNÇ), Kahvecioğulları (KAHVECİ) soyadlı birkaç sülâle köye gelip yerleşmiştir. GÜVEN, KAHVECİ ve ERTUNÇ sülaleleri zamanla kaybolmuştur (Fazil MUTLU, 1993), (Niyazi ARSLAN, 1993).

Söğütlü’de Öz Türkçe ve Binlerce Yıl Korunan Türkçe Ağız Özellikleri:
Badlama, beye, bibi, ici, budama, cırıt, çalık, çalhama, cacıh, çırpma, çiğit, delü, densiz, dişemek, doluksama, döğmeç, dulunma, dunnuh, düğleme, düğürçü, eci, dürtme, ebe, eğiş, eke, enneme, etene, evmek, eyle, beyle, eyvetı, galuh, gavut, gelöyün, gır, goç, gop, gor, gul olma (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Kulad)  kal, Eymür, Mengüt, Çepni, kavut, Gayhı, kerti, kırız, kıskılama, kırklık, kırmıt, kıt, kiraz ayı, ot ayı, ceğet ayı, goç ayı, karakış, koz, korut, kölge, kömbe, köynek, közmehlik, kurut, kurik, kurun, kürtük, loğ, lülük, pürkülenme, sap, sözleme (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Sözleş-), samı, sambağı, seğirtmek (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Sekirt-) sıvarmak (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Sıbar-), tengimek (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Tengit-), Tıngılama (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Tenğle-), tihmek (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Tike bir-), tokaç, ütülemek, yaldırah, yamsulama, yalloz, yanıgara, yarmaça, yarbaşı, yalınayah, yapağı, tohlu, yazuh (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Yazuk), yassu, yastuh, yayma, yazu (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Yazı), yekinme, yellin, yeltenme, yellenme (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Yelü bar-), yel, yennemek, yerişme, yerişti, yeylik, yığın, yığma, yımışah, yolluh, yoluh, yumah, yunma (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Yu-), yuha, yun, tezmek (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Tezip bar-), yazuh, eyi (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Edgü), aşsız (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Aşsız), Yımışah (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Yımşak), bene (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Bene), sene (Göktürk devleti zamanından bu yana kullanılmaktadır. Sene).
Aşlık, agılı, agulamah, aguz, ahsamah, alkış, alma, aluk, anaç, anca, aruluk, arrıg, artuh, aş, ataç, ayalamak, ayru, azıtgan, azıtmak, azmak, azıh, bagırdak, belüglemek, bıçılgan, bıldır, bilezük, bilmedük, çekürge, enük, eşyek, eze, eyle, ırgalmak, ilmek, karşu, bavut, çigit, ekin, döl, us, kemürmek, kuymak, künlük, tohlu, yarpuz, yunmak, yüzlenmek, zak zak, yular, yumak, yetme sözcükleri Söğütlü Beldesinde, Söğütlü halkı tarafından kullanılan ve birlerce yıl öncesine dayanan öz Türkçe sözcüklerdir. Bu sözcükler büyük Türk aydını Kaşgarlı Mahmut’un “Divan-ı Lügati’t Türk” adlı eserinde ilk kez derlenmiştir. Yalnızca bu türden sözcükler bile Söğütlü’nün milli varlığını başka bir deyişle Türklüğünü gözler önüne sermeye yetmektedir.
Yukarıda bir kısmını aktarmaya çalıştığımız sözcükler, Söğütlü Beldesi’ndeki Türk varlığının ve Türk kültür mirasının açık bir kanıtıdır. Belde insanına - özellikle de Söğütlü kadınına - kulak verdiğimizde bu mirasın izlerini hemen yakalarız. Söğütlü Beldesi’nde kullanılan sözcüklerden, deyimlere, atasözlerine, ünvanlara, gelenek-göreneklere, yer isimlerine, seslenme ünlemlerine, yansıma sözcüklere kadar her alanda Türk kültürüne tanık oluruz.
Aşağıdaki sözcükler Söğütlü Beldesi’nde canlılığını koruyan ve Türk boylarında da kullanılan ortak ağız özelliğinin en açık göstergesidir. Aşağıdaki bilgilerden de hareketle diyebiliriz ki Söğütlü Beldesi halkı, Azerbaycan Türkleri ve Türkmen Türkleri kültür özelliklerine sahiptir. Bu durum Söğütlü insanını şereflendirmektedir. Söğütlü’nün ırk temellerini gösteren bu sözcükleri ortaya çıkarmak için Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü’nü taradım.

Ağ: Azerbaycan Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Özbek Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Uygur Türkçesi, Ahşam: Uygur Türkçesi, Algılamak (Akıl yetirmek): Türkmen Türkçesi, Anbar: Azerbaycan Türkçesi, Altun: Uygur Türkçesi, Ancah: Azerbaycan Türkçesi, Ana: Azerbaycan Türkçesi, Kazak Türkçesi, Özbek Türkçesi, Tatar Türkçesi, Uygur Türkçesi, Birden: Türkmen Türkçesi, Artuh: Uygur Türkçesi, Esger: Türkmen Türkçesi, Azıh: Başkurt Türkçesi, Tatar Türkçesi, Tanış: Azeri Türkçesi, Başkurt Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Özbek Türkçesi, Tatar Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Ayu: Tatar Türkçesi, En çoh: Azerbaycan Türkçesi, Azmah: Azerbaycan Türkçesi, Bahca: Tatar Türkçesi, Bakgal: Türkmen Türkçesi, Heç olmasa: Azerbaycan Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Tatar Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Uygur Türkçesi, Dayah (Basdon): Başkurt Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Uygur Türkçesi, Baş barmah: Azerbaycan Türkçesi, Başkurt Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Özbek Türkçesi, Tatar Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Uygur Türkçesi, Bayguş: Türkmen Türkçesi, Gargış: Azerbaycan Türkçesi, Başkurt Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Özbek Türkçesi, Tatar Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Uygur Türkçesi, Gorohçu: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Özbek Türkçesi, Uygur Türkçesi, Barabar: Azerbaycan Türkçesi, Uygur Türkçesi, Beyle: Türkmen Türkçesi, Gasaba. Azerbaycan Türkçesi, Böğün: Başkurt Türkçesi, Böyük: Azerbaycan Türkçesi, Kakmak: Azerbaycan Türkçesi, Özbek Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Uygur Türkçesi, Çalhalamah: Azerbaycan Türkçesi, Tuman: Azerbaycan Türkçesi, Kertük: Türkmen Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Özbek Türkçesi, Uygur Türkçesi, Çıharmah: Azerbaycan Türkçesi, Zangıldamak: Azerbaycan Türkçesi , Çiy: Azerbaycan Türkçesi (Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, (s. 6-133)., Sağız: Başkurt Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Tatar Türkçesi, Çoh: Azerbaycan Türkçesi, Çuhur: Azerbaycan Türkçesi, Çuvalduz: Uygur Türkçesi, Yaltah: Özbek Türkçesi, Kötek: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Arha: Azerbaycan Türkçesi, Bayah: Azerbaycan Türkçesi, Bayah ki: Azerbaycan Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Mökkem: Azerbaycan Türkçesi, Dohsan: Azerbaycan Türkçesi, Tohumah: Azerbaycan Türkçesi, Özbek Türkçesi, Uygur Türkçesi, Fırıldahçı: Azerbaycan Türkçesi, Düneğin: Uygur Türkçesi, Alma: Azerbaycan Türkçesi, Başkurt Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Özbek Türkçesi, Tatar Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Uygur Türkçesi, Başga Vahda: Türkmen Türkçesi, Oğulluh: Türkmen Türkçesi, Belkim: Kırgız Türkçesi, Uygur Türkçesi, Ahılsız: Azerbaycan Türkçesi, Gediş: Azerbaycan Türkçesi, Get gede: Azerbaycan Türkçesi, Getmek: Azerbaycan Türkçesi
Göy (Göv): Azerbaycan Türkçesi, Kölge: Azerbaycan Türkçesi, Uygur Türkçesi, Köynek: Azerbaycan Türkçesi, Yollamah: Özbek Türkçesi, Uygur Türkçesi, Gözü bağlı: Azerbaycan Türkçesi, Aç göz: Uygur Türkçesi, Gözü toh: Azerbaycan Türkçesi, Güyüm: Azerbaycan Türkçesi, Gün orta: Türkmen Türkçesi, Işıh: Azerbaycan Türkçesi, İyne: Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Ekiz: Türkmen Türkçesi, İhlim: Türkmen Türkçesi, Özbek Türkçesi, Hökümet: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Başkurt Türkçesi, Gurum: Türkmen Türkçesi, Eşitmek: Türkmen Türkçesi, Gatmah: Azerbaycan Türkçesi, Gavah: Azerbaycan Türkçesi, Gaya: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Gaz: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Uygur Türkçesi, Pisik: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Gıl: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Gılçıh: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Gın: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Gımıldamah: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Gırh: Azerbaycan Türkçesi, Gırmızı: Azerbaycan Türkçesi (s. 133- 478), Gızmah: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Govmah: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Gohu: Azerbaycan Türkçesi, Gol: Azerbaycan Türkçesi, Goltuh: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Gonşu: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Gorhmah: Azerbaycan Türkçesi, Körpü: Azerbaycan Türkçesi, Gulah: Azerbaycan Türkçesi, Gum: Azerbaycan Türkçesi, Kelem: Türkmen Türkçesi, Camuş: Azerbaycan Türkçesi, Başga: Türkmen Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Gorhah: Azerbaycan Türkçesi, Öyüt: Azerbaycan Türkçesi, Pambuh: Azerbayca Türkçesi, Bişmek: Türkmen Türkçesi, Sabahdan: Başkurt Türkçesi, Tatar Türkçesi, Sağınlık: Türkmen Türkçesi, Sağız: Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi, Tatar Türkçesi, Hıyar: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Salhım: Azerbaycan Türkçesi, Yürehden: Türkmen Türkçesi, Gatı: Türkmen Türkçesi, Sıvah: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Siyil: Azerbaycan Türkçesi, Soyuh: Azerbaycan Türkçesi, Soyumah: Azerbaycan Türkçesi, Yoh: Azerbaycan Türkçesi, Barmah: Azerbaycan Türkçesi, Zatan: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Eğri büyrü: Özbek Türkçesi, Pulsuz: Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi, Özbek Türkçesi, Uygur Türkçesi (s. 478-1023)

Kaynak:
1.    Muzaffer Arslan, Söğütlü Beldesi Tarihi ve Kültürü, Tez Çalışması, Erzurum-1997
2.    Trabzon Vilayeti Tarihi, Salnameler, 1892-1898
3.    Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, I, Kültür Bakanlığı, Başbakanlık Basımevi, Ankara