Kimin anılarında meyve ağaçları yoktur ki... Dallarına salıncaklar kurulan meyve ağaçları, meyve bahçeleri, hatıralarda yer alırken bu gün artık bahçeleri yok olmuş bir Gümüşhane var. Elma ve armut zamanında şehirde ticari bir değere sahip iken artık meyve bahçelerinin yerini apartman yığınları almıştır.
Anavatanı Anadolu olan armut ağacı, ilkbahardan itibaren çiçekleriyle Gümüşhane bahçelerini cennete çeviren ve farklı türleri ile haziran ayından itibaren Ekim ayına kadar pek çok farklı çeşitleriyle armut, tadını Gümüşhane insanının damağına bırakan bir meyvedir.
Armut bir meyve adı olarak Farsçadan Türkçeye geçmiştir. Farsçada emrûd / emrûz biçimindedir. Bu meyvenin Lâtince cins adı Pyrus’tur. Bunlardan Türkiye’de tüketim amaçlı yetiştirilen armut, Pyrus communis adlı türe dayanır.
Armut çiçeğinin güzelliği ve lezzeti ile manilere girmiş, kendisiyle başlayan güzel bir hikâye oluşturmuştur. Genç bir erkek, vezir oğlu olsa bile sevdiği kıza yalvarmak zorundadır. Çünkü o güzel kız, armut çiçeği gibi saf ve güzelliğin ölçüsü, sevdanın gerçeğidir. Onu kabullenmekte nazlanmamak gerekir. Böyle birisine yanmışsanız Allah size onu nasip etsin. Naz etmek, maraz etmek güzelliğin şanından; sevgi onu zamanla olgunlaştırır. Balım diyeceksiniz, hele aranız açılır da gitmeye kalkarsa gururunuzu mutlaka ayaklar altına alıp gitme kal diyeceksiniz. Yoksa o nazlı yar ata biner yola çıkar… Zalimdir gider ve sizi unutur, siz artık isterseniz dövünün iş işten geçmiştir. Armud dalda sallanır/ Yere düşer ballanır/ Vezir oğlu olsa da/oğlan kıza yalvarır. Armud yesem nar yesem/ Şeker yesem bal yesem/ Yıkıp şu gururumu / Sana “ gitme kal” desem. Dizeleri ile armudu ve çiçeğini anlatır.
Gümüşhane’de bulunan armut çeşitlerinin birçoğu günümüzde unutuldu veya unutulmaya yüz tuttu. Bunlardan derleyebildiğimiz çeşitler şunlardır.
1- Hacı Hamza Armudu
2- Kış “
3- Gelin “
4- Ankara “
5- Limon “
6- Turşu “
7- Taş “
8- Mehrani “
9- Çermayıl “
10- Şalgam “
11- Bal “
12- Meyrik “
13- Cinci “
14- Rus “
15- Göksulu “
16- Ahlat “
17- Sarı “
18- Tutsuz “
19- Toko Sultanı “
20- Abbasi “
21- Keşiş Yemez “
22- Kabak “
23- Leb “
24- Gül “
25- Hakverdi “
26- Kızıl “
27- Gelinboğan “
28- Arpa “
29- Bıldırcın “
30- Lop “